Het voelt nog steeds als de dag van gisteren. Ik weet nog precies hoe je huis eruit zag. Bij binnenkomen in de hal, de kleine, maar knusse keuken aan de linkerkant, rechts toen nog je slaapkamer, verder links het toilet en dan de badkamer. Je had zo'n kastje met een gordijntje ervoor in een klein nisje tussen het toilet en de badkamer. Verder in de hal rechts nog een flinke bergkast en nog twee kamers aan het eind, waarvan één de huiskamer, rechts, en links de eetkamer. Later werd dit je slaapkamer. Ik vond het geweldig om bij je te logeren. Mijn broer bleef soms ook slapen, dan verwende je ons helemaal. Ik speelde winkeltje met badschuim in het lavet, mocht lekker slapen in jouw flanellen nachthemd, naast jou in het grote bed. 's Morgens werd ik dan gewekt door de geuren uit de keuken van het gas en chocoladepap, dat was mijn grote favoriet. Ik zat dan op het uitklapkrukje naar je te kijken hoe je alles klaarmaakte. De geur in de keuken zal ik nog altijd herkennen.
Jij deed alles lopend en met de bus en ik liep graag overal met je mee. Naar het plein, altijd even langs de chocolaterie. Met de kerst kocht je voor ons chocolade kerstboompjes voor in het bonbonschaaltje op het tafeltje tegenover de koekoeksklok. Dan weer ging je even breien en zat ik gefascineerd te kijken hoe snel je dat deed, ook zonder te kijken. Er ging een heerlijke rust van je uit. Wat was ik toch graag bij je.
Dan was het tijd voor mij om naar huis te gaan. Mama kwam me ook wel halen, maar ik vond het veel leuker om samen met jou het hele eind te lopen naar mijn huis, dat was best een half uur flink doorlopen, ook in de winter. Ik hield je arm stevig vast en kletste de hele weg naar huis. Wanneer ik mijn ogen sluit, zie ik het zo voor me, ik moet dan altijd glimlachen en voel me warm van binnen.
Ook bij ons thuis was je er voor mijn gevoel altijd bij, je hielp veel thuis en de andere keer ging je weer naar mijn tante toe en ook daar was je regelmatig. Jullie waren in mijn ogen toen een soort drie-eenheid, jij, mama en tante. Het was overal fijn.
Toen ik tien jaar was veranderde er veel, jij werd vergeetachtig en had ook wel momenten dat je wist dat er iets niet goed ging. Ik weet nog een moment aan de eettafel, waar je samen met mama het daarover had. Ik hoorde altijd alles. Ik voelde de sfeer veranderen.
In je huis ging je zaken door elkaar halen. Je vergat het gas uit te zetten, de vleeswaren in de kast en de thee in de koelkast. Ik weet nog dat we door een buurvrouw werden gebeld dat je in je eentje een televisie op de galerij aan het zetten was. Een televisie die bijna niet te tillen was! Ergens haalde je een soort oerkracht vandaan. Achteraf wist je niet meer dat jij het was geweest, dat kon immers toch niet?! Dat ding was veel te zwaar. Het ging bergafwaarts. Ik weet nog hoe ik samen met mama met ongeloof stond te kijken hoe je iedere jurk die je in je kast had hangen, dwars doormidden had gescheurd. Niet op de naad, nee, dwars door. Ongelofelijk, je wist maar niet wie dat gedaan had. Het werd steeds gevaarlijker voor je om in je eigen huis te blijven, al besefte je dat al niet zo goed meer. Je bent een jaar bij tante gaan wonen, zij en mijn oom wilden graag voor je zorgen, al wisten ze toen nog niet hoe zwaar dat zou zijn. Op de laatste dag in je huis, gaf je me ineens een doosje Pim's koekjes, omdat ik er zo dol op was. Ik heb jaren geen Pim's meer kunnen eten.
Na dat intensieve jaar bij oom en tante ging het gewoon niet meer. Je had continue toezicht nodig, maar je werd ook steeds bozer. Alsof je je jaren zo had ingehouden en dat moest er allemaal uit. In het tehuis, waar je werd opgenomen, ben je een tijd lang heel boos geweest, we hoorden je al gillen bij aankomst in de lift. Gelukkig waren we vaak samen. Mamma, tante en ik. Mama en tante zorgden om en om een dag voor je , wasten je kleren, zorgden ervoor dat je er altijd piekfijn uit bleef zien en lekker bleef ruiken, veel mensen in het tehuis roken zuur, naar urine en muffe kleding. De verzorgers vonden het ook fijn om jouw kastje open te doen, het rook altijd zo fris. Soms dacht ik wel eens dat er te goed voor je werd gezorgd. Dat klinkt raar, maar we waren er zo vaak, het leek wel of we je niet los wilden laten. Jij had ten slotte altijd voor ons gezorgd, dus wij nu voor jou, dat was een vanzelfsprekendheid. We hebben dat ook met veel liefde gedaan.
Ik weet nog hoe je kon genieten van een advocaatje met slagroom, je hield je mond steeds weer open voor een volgende hap. De communicatie werd steeds minder, je vergroeide in je stoel. Ik heb wat gedichten geschreven in die tijd, vol verdriet en onbegrip, waarom dit jou moest overkomen. Ik raakte de mooie herinneringen kwijt. Je bent uiteindelijk zo'n 12 jaar bezig geweest in dit proces van dementie. De helft van mijn jeugd had een serieuze stempel van zorgen, voor mijn moeder die je toch ook nog zo nodig had en mijn tante, die haar het langste "goed" bij zich heeft mogen hebben en je zo na heeft gelopen.
Na een week van naast je bed zitten en je hand vast te houden op het laatst, piepte je er snel tussen uit, toen we allemaal net uit de kamer waren. Je had ruimte nodig om los te laten, dat is zeker iets wat ik heb geleerd in dit leven. Ik was boos, toen ik hoorde dat jij ineens was overleden, ik had je zo graag bijgestaan in dat laatste moment. Ik was even snel naar huis om te douchen… Maar nu begrijp ik het, mensen kunnen je niet loslaten als je ze in je hart niet laat gaan. Misschien heeft het daarom wel zolang geduurd. Dat zal ik me altijd wel af blijven vragen.
Na een tijd, toch zeker wel een paar jaar, kwamen langzaamaan die herinneringen terug van de goede tijden, het logeren. Ik sprak daar graag over met mama, dan vulden we de gaatjes in de herinneringen op, dat was fijn. Met foto's erbij, werd het verhaal weer compleet. Op verschillende momenten blijf je altijd bij me. Vooral wanneer ik intens verdriet had, riep ik je in gedachten om hulp. Oma, wat moet ik nu, vroeg ik dan. Ik verlangde naar je geborgenheid, jouw rust. Ik zag je glimlachen in mijn gedachten en dan moest het weer goed komen. Ik keek laatst een film, The Notebook. Een prachtige film die heel intens laat voelen hoe het proces van dementie gaat tussen twee geliefden. Hartverscheurend mooi, voor mij om hartverscheurend bij te huilen. Ik las laatst een artikel over het idee om kleine kinderen bij dementerende ouderen op bezoek te laten gaan. Ik ken het initiatief al langer, vind het een fantastisch initiatief. Het is verrukkelijk om te zien, hoe zo'n kleintje een verkrampt gezicht kan laten ontspannen, dat kunnen wij als volwassenen gewoonweg niet op zo'n manier voor elkaar krijgen. Het is zo iets puurs, natuurlijks. Ze herkennen iets in elkaar. Wanneer ik dat lees, zie ik het weer voor me, en de tranen rollen over mijn wangen.
Je zou denken, wat een verdrietig verhaal, maar wat ik me herinner uit die tijd, is een heel intense periode, met veel familieliefde en zorg voor elkaar. Er ging in je leven iedere dag iemand naar je toe en dat hebben we ook na je dood voortgezet, tot de begrafenis. We hebben toen een heel leven, ook voor ons, afgesloten. Jij zat zo in ons levensritme, ik denk dat je daarom nog steeds in mijn levensritme aanwezig blijft en altijd wel zal blijven. Ik vind het geweldig dat jij mijn oma was, ik heb veel van je geleerd, ook zeker bij jouw proces van dementie en het heeft me mede gevormd tot wie ik nu ben. Ik weet dat ik niet bang ben voor de dood. Jouw gezicht was zo ontspannen, zo zonder rimpels, je was zo ontzettend mooi. Ik moest maar steeds naar je kijken. Je had eindelijk rust. Het was goed zo. Ik weet dat ik kan zorgen, met liefde kan zorgen, ik weet dat ik sterk ben, ook in tegenslagen en voel je nog altijd bij me in moeilijke tijden. Wanneer ik aan je denk of in moeilijke tijden je hulp vraag, voel ik soms alsof er een warme deken over me heen wordt gelegd. Ik voel dan nog steeds de geborgenheid van toen.
Lieve oma, ik hou van je, voor altijd
Carola Hirt
Met deze ode aan mijn oma hoop ik andere kleinkinderen een stukje herkenning te kunnen geven. Er wordt veel geschreven over partners en kinderen, maar het effect op kleinkinderen en de band met hun oma, daar wordt niet veel over geschreven. Vandaar dat ik mijn verhaal wil delen, voor hen.
De foto is afkomstig van:
http://janjansendekinderen.blogspot.com