Willem Bilderdijk als boekillustrator


Van 7 februari tot en met 5 april is in het Rijksmuseum Twenthe de tentoonstelling ‘Met veel smaak geordonneerd’. Willem Bilderdijk (1756-1831) als boekillustrator te zien. De boeken, prenten, tekeningen, etsplaten, brieven van Bilderdijk aan zijn uitgever en de aanvullende portretten van deze melancholieke mopperaar geven niet alleen een beeld van de markante figuur Bilderdijk, maar verschaffen tevens inzicht in de praktijk van de boekillustratie aan het einde van de achttiende en het begin van de negentiende eeuw.

Willem Bilderdijk was de meest toonaangevende en veelzijdige dichter van zijn tijd. Daarnaast was hij getalenteerd op vele andere terreinen van kunst en wetenschap, waaronder die van de beeldende kunsten. Omstreeks zijn twaalfde levensjaar kreeg Bilderdijk zijn eerste lessen in de tekenkunst. Zijn leermeester Pieter Oets (1720-1790) bracht hem aan de hand van tekenvoorbeelden de eerste beginselen bij. Uitvoeriger onderwijs ontving hij omstreeks 1770 van de Amsterdamse kunstenaar Joannes van Dreght (1737-1807), die lid was van de plaatselijke stadstekenacademie. Toen Bilderdijk zich in 1781 als rechtenstudent in Leiden liet inschrijven, kwam er een einde aan zijn tekenlessen. Bilderdijks oeuvre van tekeningen en schetsen is aanzienlijk in omvang en rijk gevarieerd in stijl en thematiek. Naast talrijke figuurstudies, portretten, architectuurtekeningen en landschapjes, zijn er van zijn hand trompe l’oeil-tekeningen en getekende rebussen bekend. Deze laatste blijken voor de moderne beschouwer veelal onoplosbaar te zijn.Toegankelijker zijn zijn boekillustraties, waarvan de belangrijkste samenvallen met het begin van zijn carriere als dichter. Toen zijn eerste dichtbundels verschenen, vervaardigde Bilderdijk daarvooor eigenhandig de etsen, die in de geschiedenis van de boekillustratie van de late achttiende eeuw een unieke plaats innemen. Van de meer dan honderd boekillustraties die in zijn dichtbundels werden geplaatst, leverde Bilderdijk veelal de ontwerptekeningen, die door de bekendste graveurs van zijn tijd werden uitgevoerd. Reiner Vinkeles (1741-1816), Johannes Bendorp (1766-1849), Jacob Ernst Marcus (1774-1826) en anderen werkten in opdracht van de uitgever Johannes Immerzeel (1776-1841), met wie Bilderdijk vanaf 1807 intensief samenwerkte, aan het in koper brengen van Bilderdijks ontwerpen.

Bij de tentoonstelling ‘Met veel smaak geordonneerd’, Willem Bilderdijk (1756-1831) als boekillustrator, verschijnt een gelijknamige publicatie met een tekst van de kusthistoricus Ton Geerts en zestien afbeeldingen.