Terug naar overzicht
Hanneke Korteweg over seksualiteit en spiritualiteit
Seks en geest
De relatie tussen seksualiteit en spiritualiteit is vaak een bron
van spanning. Het 'laagste' en het 'hoogste' in de mens strijden om de
voorrang in aandacht en bevrediging. Een strijd die na korte wapenstilstanden
weer kan opvlammen. Hoe kun je deze strijd beëindigen? Eén
mogelijkheid is rigoureus voor het een of het ander kiezen.
Binnen een religieuze of spirituele omgeving wordt de seksualiteit vaak
in dienst van de 'hogere' ontwikkeling geplaatst. Een aantal 'standaard'
mogelijkheden hierbij zijn: - het onderdrukken van de seksualiteit, zoals
in het middeleeuwse christendom. In dit geval worden de beide 'krachten'
als onverenigbaar gezien.
De wilskracht en eventueel zwaardere middelen worden ingezet om het 'lagere'
te verdringen. - het transformeren van de seksuele energie, zoals in diverse
yogasystemen. Door middel van de wil en oefeningen wordt de seksuele kracht
'omgezet' om de spirituele groei te bevorderen. - de seksualiteit en spiritualiteit
benaderen vanuit een 'overkoepelende' eenheid. Ik denk hierbij aan oosterse
methoden als het tantrisme die beiden ziet als een uiting van de 'scheppende
kracht van het universum'. Alle krachten en activiteiten, dus ook de seksualiteit,
kunnen gebruikt worden om de mens te bevrijden van de belemmeringen van
het 'gebonden' aardse leven.
Hanneke Korteweg, psychologe en auteur (onder andere medeauteur van 'De
grote sprong') tracht in haar nieuwe boek 'Geest en drift' seksualiteit
en spiritualiteit 'samen te laten komen'. Haar benadering in deze past
het best binnen de hierboven genoemde 'eenheidsbenadering'.
Het onderwerp is mede door de beladenheid en de noodzaak om als schrijver
'open te zijn' lastig. Een voordeel van 'Geest en drift' is dat het geen
moeilijk te volgen betogen en beschrijvingen van mens- en wereldbeelden
bevat. Toch is Hanneke Korteweg er mijns inziens niet goed in geslaagd
haar visie over te dragen op de lezer.
Opbouw van het boek
Het boek opent met een persoonlijke plaatsbepaling van Hanneke Korteweg.
Hierin geeft ze aan hoe ze zelf in de loop der jaren geprobeerd heeft de
gespletenheid tussen het 'hoofd' en de 'energie' (lees seksualiteit) op
te heffen. Een kernpunt hierbij is het leren beseffen dat we 'er al zijn'.
We vormen als mens al een eenheid, die de genoemde gespletenheid overstijgt.
Maar we 'denken' dat er een fundamenteel probleem bestaat en daarom 'ervaren'
we die eenheid niet. Dit probleempunt is het gevolg van een vanuit onze
westerse basismythe (de ingesleten uitleg van het Genesisverhaal) ontstaan
moralisme dat stelt dat seks slecht is, een symbool van onze verdrijving
uit het 'aards paradijs'. Dit moralisme wordt in stand gehouden door onder
andere de kerk en heeft geleid tot een fundamentele scheiding tussen man
en vrouw en lichaam en geest. Maar het individu, dat meer is dan seksueel
wezen alleen, kan dit moralisme overwinnen. Plezier en idealen kunnen samengaan.
Dan vindt de mens 'zichzelf' weer terug.
Het grootste deel van het boek beschrijft, mede aan de hand van voorbeelden
uit de praktijk van Hanneke Korteweg, hoe mannen en vrouwen dit, uiteindelijk
zeer persoonlijke, proces doorlopen. Allerlei aspecten van het basisprobleem
komen aan de orde en worden in elkaars verlengde gelegd. Toch mis ik 'iets'.
'Het' komt niet helemaal over.
Kanttekeningen
Hoewel het kernidee van het boek, het accepteren van zowel seksualiteit
als spiritualiteit, me zeer aanspreekt en er een aantal goede ideeën
naar voren komen vind ik het boek als geheel niet overtuigend. Het is soms
te belerend, het blijft vaag en het vormt geen eenheid. Ik zal deze drie
punten kort uitwerken.
Hoewel Hanneke Korteweg afstand neemt van 'de moralisten', omdat die ons
tegenhouden seks en liefde open te ervaren, hebben sommige delen van het
boek iets afkeurends. Ten aanzien van een bepaald soort 'spirituele vrouwen'
en meditatie zijn haar uitspraken nogal belerend, bijna afkeurend. Haar
visie is 'beter'. Dit lijkt me nogal afhangen van persoonlijke zaken, zoals
intuïtieve keuzes, jouw plaats in het leven en de vrijheid om zelf
te kiezen. Een gegeven dat Korteweg volgens mij zal onderschrijven.
Een ander nadeel is dat het boek teveel leest als een inleiding voor
een werkgroep. Hiermee bedoel ik dat het regelmatig in terminologie vervalt,
die niet duidelijk uitgewerkt wordt. Begrippen worden niet uitgelegd of
door elkaar gebruikt. Het ene moment impliceert ze bijvoorbeeld dat de
man en de vrouw grotendeels bepaald worden door hun lichaam. Een moment
later worden diezelfde man en vrouw bepaald door hun geest. Extra verwarrend
wordt het verhaal doordat 'oude' visies op de man en de vrouw en 'nieuwe'
door elkaar gebruikt worden. In het betoog worden soms 'de oude' en soms
'de nieuwe' aangehaald. Dit levert, bijvoorbeeld in het hoofdstuk 'vrouwen
en mannen', een verwarrend geheel op.
Het laatste nadeel dat ik wil noemen is het ontbreken van een goede opbouw.
Tot de laatste bladzijde had ik iets van: 'waar gaat het eigenlijk over?'.
Over verouderde visies op man en vrouw?. Of over seks en geest?. Of was
het: goed samen leren leven met je partner? Ik weet het niet. Het gaat
eigenlijk over al deze zaken door elkaar, zonder dat ze vanuit een duidelijk
kader verbonden worden. Daarom vormt het boek geen geheel.
Al samenvattend
Het boek 'Geest en drift' van Hanneke Korteweg-Frankhuisen behandelt
een interessant onderwerp. Er staan een aantal goede ideeën in (onder
andere gebaseerd op Elaine Pagels), weliswaar nogal los verspreid over
de tekst. Door het simpele taalgebruik is het voor een breed publiek toegankelijk,
in tegenstelling tot veel andere boeken over het onderwerp. Echter het
geheel mist, in ieder geval voor mij, op logisch en gevoelsmatig niveau
overtuigingskracht. Het lijkt alsof het boek veel te snel geschreven is.
Voor mensen die goed tussen de regels kunnen lezen kan het toch een boeiend
boek zijn. Persoonlijk was mijn interesse al snel verslapt. Jammer, het
had goed kunnen zijn als een aantal van de bovengenoemde tekortkomingen
ontbraken.
JAN SPRONG