Terug naar overzicht
Misschien ben ik een van de laatsten die het jubileumboekje dat ter gelegenheid van 60 jaar De Born uitkwam zou moeten bespreken. Ik kom niet uit een socialistisch nest, het horen van strijdliederen, SDAP, AJC, Pv/dA en Rooie Vrouwen doen mijn hart niet sneller kloppen. Ik ben nooit in De Born geweest; sterker nog, voordat de aankondiging over deze uitgave kwam, had ik nog nooit van De Born gehoord! - Had ik toch beter de advertenties in Opzij moeten lezen. - Maar aan de andere kant is emancipatie en feminisme net niet uitgevonden, maar zeer zeker op allerlei manieren gevoed door wat zich in die zestig jaar in Bennekom in dit conferentieoord voor vrouwen heeft afgespeeld, en daar pluk ook ik nu de vruchten van.
In 'De Born - 60 jaar groei en verandering' wordt een beeld gegeven van ruim een halve eeuw vrouwengeschiedenis. Van het schoorvoetend vragen van wat tijd voor zichzelf en (politieke) educatie voor SDAP- vrouwen via bewustwording van de positie van de vrouw en wat daaraan verbeterd zou kunnen worden tot het tegenwoordig veel bredere aanbod waar het oorspronkelijke 'bestrijden van geestelijke leegte' plaats heeft gemaakt voor allerlei vormen van spiritualiteit. Van het gezinsdenken tot de vrouw als individu. Overigens betekent De Born de bron, is er een Oostnederlandse vorm van, en dat is voor een dergelijk toevluchtsoord voor vrouwen waar menige persoonlijk bron is aangeboord een heel toepasselijk naam.
ILLUSTRATIES
Aanvankelijk had dit boekje tien jaar geleden moeten uitkomen, maar
het archief van De Born bleek dermate omvangrijk en de tijd van de onderzoeksters
daarvoor te beperkt, dat de hele onderneming is uitgelopen en uitgesteld.
Een gevolg daarvan is dat de oorspronkelijke betrokkenen niet zichtbaar
de hand hebben gehad in het uiteindelijke produkt. Ik weet niet of het
daaraan ligt, of aan de toch nog vijf verschillende auteurs, maar het totaal
bevat nu een aantal doublures en merkwaardige ongerechtigheden zoals het
door elkaar gebruiken van de mannelijke en de vrouwelijke vorm ter aanduiding
van de directrices van De Born. Wat mij behoorlijk stoort is de ongenuanceerde
manier waarop er over 'witte' en 'zwarte' vrouwen gesproken wordt. Daar
zijn toch alternatieven voor, lijkt me. Tenslotte is er in de overigens
zeer leesbare tekst, die met beide voeten op de grond blijft, enig jargon
geslopen zoals 'Bornwerk' en dergelijke.
Het boekje is verlucht met veel illustratiemateriaal, waaronder nogal wat foto's, grotendeels afkomstig uit het archief van De Born zelf, waarvan de fotografen niet meer te achterhalen bleken. Het zij zo, maar teksten bij die foto's, of ten minste een datering mis ik node bij veel van het getoonde materiaal. In plaats van ondersteunend werken sommige foto's zo zelfs afleidend: 'Wat zou daar nou gebeuren?'. Hoewel ook daar niet over gerept wordt staat op de voorkant van het boek de kop van het vrouwebeeld dat in de tuin van De Born staat. Eronder staat te lezen: 'Wij leerden fier rechtop te staan' en dat is een belangrijk symbool voor het werk op De Born. Waarom is zelfs de beeldhouwer (-ster?) hiervan niet vermeld? Ook de fragmenten uit programma's die zijn overgedrukt roepen meer dan eens vragen op omdat ze net niet helemaal te zien zijn, aan regels steeds het laatste woord ontbreekt: jammer.
BELANGRIJK
Dit document van 60 jaar (rode) vrouwengeschiedenis is belangrijk
genoeg om ook buiten de kring van De Born en de Rooie Vrouwen gelezen te
worden. Hoewel veel vrouwenstudies aan universiteiten al weer worden opgeheven
- in tijden van 'economische teruggang' schijnen deze een luxe te zijn
- is dit materiaal ook binnen verschillende andere (sociologische) disciplines
inpasbaar. De presentatie is ook duidelijk gericht op duurzaamheid. Daarom
is het ontbreken van een register wat mij betreft toch een gemiste kans.
Op zijn minst hadden paginaverwijzingen opgenomen kunnen worden bij de
vrouwen die achterin zijn voorzien van een korte toelichting. Geheel los
hiervan is het heel boeiend om te lezen dat Liesbeth Ribbins Peletier,
secretaresse van de SDAP en later ook Eerste Kamerlid, in 1932/3 uit eigen
middelen de grond in Bennekom aankocht en De Born liet bouwen, dat in 1937
Mathilde Wibaut al een lezing hield over 'De economische zelfstandigheid
van de vrouw in het huwelijk', dat in 1970 de Pv/dA in haar verkiezingsprogramma
opnam dat de vrouw recht heeft op arbeid en dat de zorg voor het gezin
door beide partners gedragen moet worden en dat De Born als trainingsinstituut
nog steeds bestaat door de fusie in 1992 met de Volkshogeschool Drakenburgh
en de Woodbrokers Bentveld. Kortom, een document dat verleden aan heden
koppelt op een gebied waar de laatste verandering nog lang niet heeft plaatsgevonden.
PRISKA FRANK