Deze dag, deze man, dit kind: lessen in blijmoedigheid


Toen ik het ouderlijk huis verliet nam ik onder anderen een favoriet schaaltje mee dat waarschijnlijk ouder is dan ikzelf. Onder een afbeelding van een echtpaar konijn met zeven jongen staat te lezen 'In de liefde is teveel nauwelijks genoeg'. Het is de enige uitzondering die ik ken ten aanzien van 'teveel': meestal is dat niet goed, overdaad schaadt.
En dat geldt zeker voor Deze dag, deze man, dit kind..., een bundel met eerder in Libelle verschenen 'stukjes', waarin 'Vrouwen vertellen over gebeurtenissen die je (sic) leven veranderen'. Deze zestig dramatische levensverhalen zijn teruggebracht tot veelal een kleine drie pagina's en moeten mede daardoor absoluut in zeer kleine doses geconsumeerd worden, omdat de lezer anders dezelfde afweermechanismen in werking stelt als wanneer naar het journaal wordt gekeken of de krant gelezen.

De naam Tineke Beishuizen prijkt boven de titel op de kaft: de vrouwen uit deze bundel spraken openhartig met haar over hun leven. Hoewel dat nergens expliciet staat aangegeven mag men aannemen dat zij tevens de teksten heeft geredigeerd en zich waarschijnlijk ook uitgebreid met de stijl heeft bezig gehouden. Voor mijn gevoel heeft ze dat een beetje teveel gedaan, want ik kan me niet voorstellen dat al deze vrouwen hun verhaal uit zichzelf in een dergelijke 'matter of fact'-stijl zouden doen. De beperkte lengte heeft daar uiteraard alles mee te maken, maar dat is de prijs die een papieren medium betaalt voor rubrieken en dergelijke van een vast formaat.
Het beeld dat al deze Kleine Portretten van vrouwen geven, is er een van het leven op zijn wreedst. Allerlei al dan niet onverwachte overlijdens van kinderen, vaders, moeders, echtgenoten, vreselijke ziekten, ongelukken en onmogelijke liefdes voeren de boventoon in vrijwel elk relaas. Het happy end is hier de uitzondering.
De leeftijden van de vertelsters lopen sterk uiteen, verder wordt alleen op één uitzondering na (een vergissing?) hun voornaam genoemd. Toch heb ik me afgevraagd of daarmee genoeg anonimiteit gewaarborgd is: je verhaal in Libelle is toch iets heel anders dan opeens in druk in de boekhandel. Hoe dan ook, er is een factor die de meesten van deze vrouwen bindt, en dat is een bijna onmenselijke kracht en blijmoedigheid. Slechts zelden is er sprake van verzet of van gewoon berusting en dat terwijl de verhalen er bepaald niet om liegen. Als lezer word je je zo pijnlijk bewust van de waarde van een 'gewoon' leven. En zelfs als je zelf net wel een of andere crisis hebt doorgemaakt, blijkt het altijd nog erger te kunnen. Niet dat ik daarmee problemen van anderen zou willen bagatelliseren, maar het kan in moeilijke situaties nog wel eens helpen na te gaan wat je hèbt in plaats van te klagen over wat je niet (meer) hebt.
Klagen doet geen van deze vrouwen eigenlijk, al zijn bijvoorbeeld de feiten in het verhaal van de Nederlandse vrouw, wier echtgenoot werd vermoord tijdens een vakantie toen in voormalig Joegoslavië de oorlog net was uitgebroken, hartverscheurend en schokkend genoeg om als lezer intens begaan te zijn met haar lot.
Deze portretten zullen waarschijnlijk inderdaad veel vrouwen een gevoel van herkenning geven, zoals op de achterflap wordt gesuggereerd. Maar waarom zouden alleen vrouwen zich aangesproken voelen? Dat lijkt een nogal bekrompen visie, alsof de emotionele beleving van vrouwen van ingrijpende zaken zo verschillend zou zijn van die van mannen, dat ze deze de laatsten niet zouden raken. Sorry, Libelle mag dan officieel een damesblad zijn, maar er zijn zeker ook mannelijke lezers. En juist nu deze verhalen gebundeld verschijnen, zou de uitgever/flaptekstschrijver (m/v) zich op een grotere markt hebben kunnen richten. En de tolerantie tegenover zo'n geconcentreerde hoeveelheid kommer en kwel kan tussen de beide geslachten toch niet ver uiteenlopen. Niet ver genoeg althans, om a priori al bijna de helft van het potentiële publiek uit te sluiten.

UIT HET LEVEN GEGREPEN
De doelgroep is dus duidelijk: vrouwen. De verhalen zijn uit hun levens gegrepen: slechte huwelijken, wel of niet scheiden, wel of niet werken èn een kind, wel of niet (weer) samenwonen, overspannen echtgenoten, een relatie met een priester, kind afgestaan, kind adopteren, een zoon die Unifil-soldaat wordt, een dochter die door een getrouwde geliefde aan het lijntje gehouden wordt, alcoholisme etc. etc. Dit naast de al genoemde sterfgevallen, soms nog te genezen ziektes en altijd onwelkome ongelukken.
Een vreemd buitenbeentje in deze context is het verhaal van de Oranje-fan, die in de oorlog troost vond in het horen van de stem van Koningin Wilhelmina via de Engelse radio. Evengoed roerend natuurlijk, maar nauwelijks een partij voor de overige verhalen. Verdriet en soms ook geluk in alle soorten en maten.
Wat ik in Deze dag, deze man, dit kind... met name mis is structuur. Om te beginnen zit er geen logica in de volgorde. Is die chronologisch naar publikatie-datum? Er zijn kansen gemist bij de ordening. Zou het niet heel hoopgevend geweest zijn om met eerder genoemd Joegoslavië-verhaal te openen en de cirkel rond te maken door te besluiten met het titelverhaal, van een Joegoslavische vluchtelinge in Nederland die elke dag koestert dat ze haar kind en man bij zich heeft? Het Unifil-stuk hoort daar dan nog ergens tussenin. Beide priesterverhalen hadden op elkaar kunnen volgen: opnieuw met het hoopgevende, waarin de priester zijn ambt vaarwel zegt en voor zijn (ge)liefde kiest, als laatste. En waarom staan er twee vergelijkbare geschiedenissen over gokverslaafde zonen in? Verder is er geen inhoudsopgave en dat is knap lastig bij vijf dozijn stukken.

Ondanks alle bovenstaande kritiek kan ik me heel goed voorstellen dat mensen in moeilijke al dan niet vergelijkbare situaties steun kunnen vinden in dit in alle opzichten menselijk boek, dat zicht geeft op een scala van emoties, of juist het ontbreken daarvan. Advies aan toekomstige lezers blijft dat matigheid een schoon goed is. Misschien is de oorspronkelijke frequentie van een stukje per week nog zo gek niet. Dan heeft men meer dan een jaar leesplezier (nou ja...) voor nog geen twee tientjes.

PRISKA FRANK


©St. NoPapers

Terug naar overzicht