Terug naar overzicht
Berichten uit de autistische kerker van Birger Sellin
Bestaat er eigenlijk een adequate definitie van autisme? Volgens
het woordenboek betreft het 'een toestand van volledig opgaan in fantasie,
dagdromen, waarin de verbindingen met de buitenwereld zijn verbroken'.
Maar volgens een therapeut die ik er naar vraag, is geen enkele definitie
echt dekkend; er zijn te grote verschillen tussen mensen die als 'autistisch'
worden aangemerkt. Reden waarom autisme vaak pas na jaren als 'diagnose'
wordt gesteld.
"Je kunt wel een aantal grondkenmerken noemen," vertelt de therapeut,
"zoals erg afgesloten zijn voor de omgeving, leven in een eigen wereld.
Vaak is er wel een heel specifiek talent aanwezig, wat eerder ligt op reken-
dan op taalgebied." Dat laatste lijkt logisch; immers taal is een
middel om contact te maken en veel autisten spreken dan ook niet of nauwelijks.
Het verhaal van de autistische Duitse jongen Birger Sellin die gedichten
zou schrijven, komt op therapeuten dan ook nogal ongeloofwaardig over.
Dezelfde reactie had de in München wonende journalist Michael Klonovsky,
die attent werd gemaakt op de toen 20-jarige dichtende autistische jongen.
Hij raadpleegde diverse deskundigen, om tot de conclusie te komen dat deze
veelal in het duister tasten bij autisme, vooral met betrekking tot de
oorzaken en eventuele behandelmethoden, ook vanwege de diffusiteit van
het ziektebeeld.
Zodra Klonovsky echter een 200 pagina's dikke map met schrijfsels van Birger Sellin las, raakte hij gefascineerd. Hij heeft Birger diverse malen bezocht. Van zijn ervaringen doet hij uitgebreid verslag in het boek 'Ik wil geen inmij meer zijn'. Maar indrukwekkender nog dan zijn verslag is de selectie uit gedichten van Birger.
Birger gold toen hij bijna 18 was als ongeneeslijk geestesziek. Begin 1990 hoorden zijn ouders over de door de Australische pedagoge Rosemary Crossley ontwikkelde methode 'facilitated communication' (ondersteunde communicatie). Deze methode gaat er van uit dat autistische en andere als geestelijk gehandicapte gediskwalificeerde personen vaak over intellectuele vaardigheden bezitten, maar zich vanwege sociale of communicatieve blokkeringen niet verbaal kunnen uiten. Om die blokkades te overwinnen, is een kleine ondersteuning nodig in de vorm van een vertrouwenspersoon die samen met de betrokkene achter schrijfmachine, PC of leesplank gaat zitten. In het geval van Birger werd het de PC. De methode vereist in het begin ook het leiden van de schrijfhand en het isoleren van de wijsvinger. Dit is ook nodig vanwege de meestal zwakke spierspanning die bij vaak bij autisme voorkomt.
In augustus 1990 bleek de methode ook te functioneren bij Birger. Aanvankelijk begonnen zijn ouders met hem afbeeldingen te laten zien. De schrijfsels van Birger in het boek openen op 27 augustus 1990 met:
'abcdefghijklmnopqrstuvwxyz
birger papa jonasmama'
Op 8 september 1990, de 13e dag van zijn schrijftijd, schreef Birger:
'pakje telefoon lamp arm pen
auto ba; appel koe voet bed stoplicht
schaar locomotief ladder leppel
ik niet ik wil mophouden
ik houdwel van je.'
Een emotioneel moment voor zijn moeder, Annemarie Sellin, toen zij
na jaren zwijgen deze woorden las. Maar ook Birger heeft blijkens het verslag
van Klonovsky last van emoties. Tijdens het schrijven krijgt hij af en
toe aanvallen, slaat of bijt zichzelf. Aanvallen die hij voor het schrijven
trouwens ook van tijd tot tijd had.
Maar sedert die 8ste september brengt hij bijna elke avond, meestal ondersteund
door zijn moeder, aan de PC door. Waren het aanvankelijk enkele regels,
tegenwoordig schrijft Birger op goede dagen hele pagina's vol.
Pagina's die een aangrijpend inzicht geven in de wereld van Birger, maar
ook in die van andere autisten.
Maar de teksten van Birger gaan nog verder. Birger geeft zijn visies over
tal van aspecten van het (maatschappelijk) leven en zijn oorspronkelijk
taalgebruik is van tijd tot tijd literair te noemen. Zijn boek sloeg in
literair Duitsland dan ook in als een bom.
De Nederlandse vertaling verscheen in september vorig jaar. Aanvankelijk
vrij onopgemerkt. Misschien dat de toch vrij sceptische Nederlandse aard
daar een rol bij speelt. En wat schrijf je over een boek waarvan de teksten,
zowel van Klonovsky als van Birger Sellin eigenlijk al alles zeggen wat
er over te zeggen valt? Een probleem waar ik ook me zat. Ik kies er dan
ook voor verder Birger zelf aan het woord te laten.
Maar niet na een citaat uit een interview met animatiefilmmaakster Jola
Hesselberth, zelf dyslectisch, deze week in de VPRO-gids:
"Bij woorden horen voor mij beelden. Het woord is zo vast omlijnd,
je kan er geen dingen precies mee uitleggen. De meest fascinerende lectuur
vind ik op het ogenblik het boekje dat Birger Sellin schreef(...). Na 18
jaar zwijgen ontdekte die jongen de taal en 'verhaalt zichtbaar wat onzichtbare
eenzaamheid aanricht'. Daar lees ik soms wel tien keer per dag een stukje
in".
vandaag was sawa helemaal naar
oh ook niet handelen naar mijn
smaak want ik ben anders dan andere mensen maar ik wil liever
niet
zo zijn dat anderen zeggen dat ik gehandicapt ben"
4-11-90
je moet niet schelden vandaag was je toch
heel gedulddig pas helemaal niet in de grotm wereld want ik ben
bang voor
dus gewoon alleen dergelijke dingen die zo onas onschuldig zijn als
huizen
ja ik vind ze bedreigend angst heb ik steeds
maar vandaag was het wel bijzonder erg omg
om mdat je zo tegen me geschreeuwd hebt vandaag kon ik niet
meer de jas
dichtdoen daarover heb ik me zo opgewonden eaf
eigenlijk is het niet zo erg
dan wordt het erg als ik bang word ik denk dat het gek is maar op
een keer vond ik de parel niet tetnd 1 en toch gebeurde er niets
ergs
da aarom ben ik dom omdat ik bang ben heel lerg dom is het w
wanneer
mogen jullie daarom sliepuit lachen wanneer
ik hard schreeuw ds dat hebben jullie toch gan gedaan lang voordat
ik praten kon
25-11-90
astronomie verhaalt over de sterren maar ik geloof niet aan de
sterren want het is onwaarschijnlijk sterrebeelden als raadgevers te
beschouwen laten we zeggen dat het bewijsbaar is dat de aarde wel
laten we zeggen een maaksel uit het heelal is
14-12-90
ik wil het inderdaad dat jullie weten hoe het er van binnen bij
autistische kinderen uitziet zonder het schrijven te treffen hebben
we laten we zeggen zo'n angst die onvergelijkbaar is kun je je
voorstellen hoe het is in een sociaal systeem te leven dat je voor
altijd voor gek verklaart het is de incarnatie van zulke uitwassen
van elementaire kwaadaardigheid dat het onbeschrijflijk is door
de kennis van zulke uitwassen zien we dat ons systeem niet
kloppen kan ik wil dat iedereen weet dat autistische kinderen niet
dom zijn zoals vaak aangenomen wordt ik ben zonder schrijven
geen echt mens want het is de enige uitdrukkingsvorm die ik heb
het is bovendien de enige weg om te laten zien hoe ik denk dit doe
ik ook maar het is nog erg moeilijk bijna een overmatige
inspanning vind ik
23-12-90
bevalt het je niet dat ik laten we zeggen echt saddam hussein zou
willen doden omdat hij een oorlog begint achim mag weten dat
ook ik die oorlog daar niet wil zonder schrijven was het leven een
hel achim mag alles over me weten zonder thuis zal ik pas kunnen
leven wanneer ik geleerd heb ook echt alleen te schrijven want
anders zeggen allen dat jij dat schrijft wat ik schrijf
12-1-91
birger komt onverstoorbaar over maar hij is niet gehandicapt want
hij kan gevoelens tonen
31-1-91
ik wil geen inmij meer zijn
ik heb ogen en kan zien daarom ben ik vreselijk banmg geweest
ik heb daarom niets meer willen zeggen
ik was bang voor het eind van de weg en van het bestaan als mens
tenslotte
7-3-91
ik pas niet goed in deze waanzinnige laffe verschrikkelijke
maatschappij ze is zo verkeerd deze selectie van ijzeren
ettergezwellen
9-3-91
hoe wil je weten hoe belangrijk een werkelijk diepe godservaring
voor mij is ik ervaar alleen maar aardse tekortkomingen belangrijk
is complete openheid ik doe zo compleet mijn best een belangrijke
inval te hebben steeds opnieuw wordt een inval zonder resultaat
verstikt
21-8-91
een azuurblauwe sagenoerwens van alle autisten is het
isolatie en eenzaamheid op te geven en als sociaal soort
erkend te worden
wij willen zo autistisch zijn
dat jullie normalen het nog exotisch beleven
zonder het op jullie zenuwen te krijgen
4-12-92
Birger ondertekent zijn zelfgeschreven slotwoord als volgt:
"uw duistere geenmens birger".
Michael Klonovsky maakte overigens voor het boek een selectie "die zich vooral tot Birgers uitspraken over zijn autisme beperkt alsook tot teksten die mij door zijn bijzondere wereldvisie en de directheid van de uitdrukking literair waardevol leken. (...) De aangeboden selectie eindigt in 1992. Birger schrijft verder..."
En geeft daarmee een onthutsende en ontroerende kijk in het leven van een autist.
MARJA OOSTERMAN