Terug naar overzicht
Natuurlijk; Freud heeft ontegenzeggelijk baanbrekend werk verricht. Geen psychoanalyse zonder Freud. Maar de dagen van Freud liggen toch steeds verder achter ons. Kritieken op zijn theorieën zijn er altijd geweest. Alternatieven ervoor steeds meer. Alternatieve ideeën over wie hij nu eigenlijk zelf was, eveneens. Recentelijk nog, 19 mei j.l. meende de Volkskrant dat ideeën van P. de Vries-Ek, stafmedewerkster van de Inspectie voor de Geestelijke Volksgezondheid bij het ministerie van WVC over Sigmund Freuds eigen incest-verleden tot voorpaginanieuws verheven moesten worden. Op zich een vreemde zaak, want het vermoeden dat Freud zelf met seksueel misbruik te maken heeft gehad bestaat al jaren. Een vermoeden dat o.a. gebaseerd is op uitspraken van Freud zelf in zijn brieven aan zijn vriend Wilhelm Fliess. Of het vermoeden van De Vries en diverse anderen op waarheid berust, moet misschien ooit nog eens blijken als de Freud-archieven opengaan. Hoe dan ook, de ideeën van Freud zijn toch vooral de geschiedenis ingegaan als ideeën die aan de seksualiteit van de mens zijn gekoppeld.
Ik heb vanaf dat ik daar kennis van nam, m'n kanttekeningen bij een
aantal theorieën geplaatst, vooral als het de vrouwelijke seksualiteit
betreft. Daarom was ik extra nieuwsgierig naar een boek dat dit jaar door
uitgeverij Boom op de markt gebracht is met de ideeën van een trouwe
vriendin en volgelinge van Freud, Jeanne Lampl-de Groot.
De titel spreekt voor zich, 'Over de vrouwelijke seksualiteit". Het
is een bundel die voor het eerst de Nederlandse vertalingen biedt van de
opstellen van Jeanne Lampl-de Groot (1895-1987) over dit onderwerp, voorzien
van inleidingen door de publiciste Tonja Kitvis.
Jeanne de Groot werd in 1895 geboren in Schiedam, in een familie
van goede katholieke huize, zoals dat toen nog heette. Een traditie die
door haar vader werd doorbroken.
In 1925 ontmoet ze in Berlijn Hans Lampl waar ze nog geen twee maanden
later mee trouwt. Freud keert zich tegen de heftig begonnen relatie. Lampl
op zijn beurt adoreert Freud, maar heeft het moeilijk met de goede relatie
van zijn vrouw met Freud.
De beide echtelieden en analytici wedijveren om de aandacht van de grote
Sigmund. Freud zelf is overtuigd van de neuroses van Lampl, die uiteindelijk
ook echt last krijgt van psychoses, terwijl zijn vrouw het steeds drukker
krijgt met haar eigen praktijk als analytica.
Lampl verwierf roem met het verder uitbouwen van de ideeën van Freud.
Ze wordt als geen ander beschouwd als staande aan de wieg van de blootlegging
van de pre-oedipale fase in de psychoseksuele ontwikkeling van meisjes
en jongens. Haar ideeën zullen later veel kritiek ontvangen van feministen.
Geen wonder. Volgens Freud is het libido van mannelijke aard. Hij acht
de ontwikkeling van jongens en meisjes hetzelfde en reduceert meisjes tot
jongetjes met een gecastreerde penis.
Lampl volgt Freuds theorie hierop voortbordurend een heel eind. De inleidster
vat het bondig samen: Volgens Lampl-de Groot gedraagt het kleine meisje
zich als een klein jongetje. Haar clitoris is analoog aan de penis. Ze
krijgt net als het jongetje lust via het Oedipus-complex. Maar als het
meisje constateert dat haar geslachtsdeel 'inferieur is' (het staat er!!!)
aan dat van een jongetje, wordt de libineuze relatie met de moeder omgezet
in identificaties met haar en wordt vervolgens de vader als liefdesobject
gekozen. Met als doel de verloren penis te vervangen door een kind van
haar vader. "Ze geeft de clitorale, manlijke masturbatie op, evenals
een actief manlijk streven naar liefde en objectkeuze. Dit verklaart wellicht,
oppert Lampl- de Groot, dat vrouwen 'geen objectliefde in de ware zin des
woords kennen, maar zich alleen laten beminnen'". Lampl de Groot zal
het idee dat vrouwen niet beminnen, maar zich alleen laten beminnen, nog
vele malen herhalen.
Vooral de tweede feministische golf laat geen spat heel van de theorieën van Lampl-de Groot. De clitoris is geen kleine penis en penisnijd is niets anders dan een uitdrukking van de onderdrukte positie van de vrouw in deze door mannen gedomineerde maatschappij. Het gaat om een 'constructie van de vrouw' door mannen die de psycho-analyse, ook heden ten dage nog steeds onvoldoende aan de kaak stelt.
Wie desondanks geïnteresseerd is in de ideeën van Lampl- de Groot of even lekker wil gruwelen over allerlei uitspraken over vrouwen die minderwaardig zijn omdat ze zo'n gecastreerd penisje hebben, kan ik het boek van harte aanbevelen. Het boek biedt bovendien een goed historisch overzicht. Ik ben na de eerste 60 bladzijden opgehouden met uitroeptekens in de kantlijn plaatsen. Misschien ga ik binnenkort iets lezen over de jongste, zelfs feministische ideeën over vrouwelijk masochisme. *)
MARJA OOSTERMAN
*) bijvoorbeeld het boek 'Onderdanig wil ik zijn' (zie BOEK0281.HTM)